Waterdamp is de gasvormige, onzichtbare toestand van water in de atmosfeer, waar het een fundamentele rol speelt in het weer en het klimaat.
De hoeveelheid waterdamp in de lucht wordt vochtigheid genoemd.
Het is een maat voor het aanwezige vocht en kan op verschillende manieren worden uitgedrukt, zoals relatieve vochtigheid, absolute vochtigheid of dauwpunt. Warmere lucht heeft een grotere capaciteit om waterdamp vast te houden dan koelere lucht.
Daarom zijn tropische gebieden met constant hoge temperaturen veel vochtiger dan droge, koude poolgebieden. Het verschil in vochtigheidsgraad over de hele wereld is een belangrijke factor bij het aandrijven van de atmosferische circulatie en weerpatronen, waardoor klimaten van regenwouden tot woestijnen worden gevormd.
Waterdamp is het belangrijkste broeikasgas in onze atmosfeer. Het houdt warmte vast die van het aardoppervlak afstraalt en voorkomt dat deze naar de ruimte ontsnapt.
Dit natuurlijke proces, bekend als het broeikaseffect, houdt de planeet warm genoeg voor leven. Als de temperatuur echter stijgt door andere broeikasgassen zoals kooldioxide, neemt de capaciteit van de atmosfeer om waterdamp vast te houden toe.
Dit creëert een krachtige positieve terugkoppelingslus: meer warmte leidt tot meer waterdamp, die op zijn beurt nog meer warmte vasthoudt, waardoor de opwarming van de aarde wordt versterkt. Waterdamp beïnvloedt het klimaat ook indirect door wolkenvorming , die de aarde kan afkoelen door zonlicht te weerkaatsen of kan opwarmen door warmte vast te houden - wat de rol van waterdamp nog complexer maakt.
Wanneer vloeibaar water verdampt en verandert in waterdamp, absorbeert het een grote hoeveelheid energie die latente warmte wordt genoemd. Dit proces is een enorme overdracht van energie van het aardoppervlak naar de atmosfeer.
Wanneer die waterdamp opstijgt, afkoelt en condenseert tot vloeistof om wolken en neerslag te vormen, geeft het al die latente warmte weer af aan de omringende lucht.
Dit vrijkomen van energie is een belangrijke energiebron voor weersystemen, in het bijzonder voor zware onweersbuien en orkanen, en helpt de intensiteit en groei ervan aan te wakkeren.
Waterdamp is een cruciale schakel in de waterkringloop, een continu proces dat water over onze planeet verspreidt. Het wordt gevormd door verdamping van watermassa's en transpiratie van planten, een gecombineerd proces dat bekend staat als evapotranspiratie.
Deze warme, vochtige lucht stijgt dan op en koelt af, waardoor de waterdamp condenseert in kleine vloeibare druppeltjes of ijskristallen, die wolken vormen.
Wanneer deze druppels of kristallen te zwaar worden, vallen ze terug naar de aarde als neerslag(regen, sneeuw, ijzel of hagel) en is de cyclus rond. In het dagelijks leven verklaart ditzelfde proces de vorming van dauw en vorst aan het oppervlak, of mist wanneer er condensatie optreedt dicht bij de grond.
De meeste waterdamp in de atmosfeer is geconcentreerd in de troposfeer - de onderste laag van de atmosfeer waar het weer zich voordoet. Er is heel weinig waterdamp te vinden in de hogere lagen, zoals de stratosfeer, omdat de temperaturen daar te koud zijn om veel vocht vast te houden.
Deze ongelijke verticale verdeling helpt verklaren waarom waterdamp zijn grootste invloed heeft nabij het oppervlak, waar het direct weer- en klimaatpatronen beïnvloedt.
Hoewel waterdamp zelf onzichtbaar is, wordt het zichtbaar wanneer het condenseert tot vloeibare druppels of ijskristallen. Hierdoor ontstaan wolken, mist en stoom. Het onderscheid is belangrijk, omdat mensen vaak het woord "damp" gebruiken als ze eigenlijk gecondenseerd water in een van deze vormen zien.
Gepubliceerd:
25 september 2025
Was dit nuttig?
Alternatieve namen:
Abonneer u op onze nieuwsbrief