Zwart ijs

Bij welke temperatuur krijg je ijzel?

IJzel vormt zich meestal wanneer de luchttemperatuur op of net onder 0°C (32°F) ligt. Het kan zich echter ook iets boven het vriespunt ontwikkelen als de oppervlaktetemperatuur van wegen of trottoirs kouder blijft dan de lucht. Dit gebeurt vaak tijdens:

• Vroege ochtenden of late avonden, wanneer de temperatuur snel daalt
• Afkoeling door straling na zonsondergang, vooral bij heldere hemel
• Afvoer van koude lucht in valleien of laaggelegen gebieden
• Op bruggen en viaducten, die zowel van bovenaf als van onderaf afkoelen en eerder bevriezen dan gewone wegen.

Belangrijk is dat ijzel zelfs na zonsopgang kan blijven bestaan als schaduwrijke gebieden of wind de opwarming verhinderen.

Waarom is ijzel zo glad?

IJzel is vooral gevaarlijk vanwege de gladde en uniforme structuur, waarin de onregelmatigheden of korrelige oppervlakken van sneeuw of smeltwater ontbreken. Dit betekent:

• Banden en schoenen hebben niets om grip op te hebben
• Er zijn geen visuele aanwijzingen (zoals matte of gestructureerde oppervlakken) om bestuurders of voetgangers te waarschuwen
• Plotseling tractieverlies kan zonder waarschuwing optreden, met name tijdens remmen of draaien.

Hierdoor is ijzel een van de belangrijkste oorzaken van verkeersongevallen in de winter, vooral op onbehandelde of slecht onderhouden oppervlakken.

Wat is de oorzaak van ijzel?

Zwart ijs ontstaat wanneer vloeibaar water op een bevroren oppervlak stuit. Dit kan onder verschillende omstandigheden gebeuren:

• Vries regen of motregen: Neerslag die in vloeibare vorm valt en bevriest bij contact met een koud oppervlak.
• Smeltende sneeuw: Dooi overdag gevolgd door een nachtvorst kan ervoor zorgen dat smeltwater opnieuw bevriest als een heldere ijslaag.
• Mist of dauw: Vocht in de lucht kan condenseren en vervolgens bevriezen op koude oppervlakken, vooral 's nachts.
• Uitlaatgassen of opspattend water: In gebieden met veel verkeer kan vocht van uitlaatgassen of natte banden zich ophopen en bevriezen op wegen die toch al koud zijn.

Het meest verraderlijke aspect van ijzel is dat het zich vaak vormt zonder dat er actieve neerslag valt, waardoor het gemakkelijk over het hoofd wordt gezien tijdens routinematige weerscontroles.

Hoe voorkom je ijzel

Hoewel ijzel niet altijd volledig kan worden vermeden - vooral bij onvoorspelbare weersomstandigheden - zijn er verschillende preventieve strategieën die de vorming ervan kunnen verminderen en de gevaren kunnen beperken, vooral op wegen en voetpaden.

1. Voorbehandeling met antivriesmiddel

De meest effectieve manier om ijzel te voorkomen is om ijsbestrijdingsmiddelen toe te passen voordat het vriest. Dit gebeurt meestal door te strooien:

• Pekel (zoutwateroplossing)
• Calciumchloride of magnesiumchloride
• Andere chemische ontdooimiddelen voor lage temperaturen

Deze stoffen verlagen het vriespunt van water, waardoor vocht zich niet kan hechten aan het oppervlak en niet kan bevriezen. Voorbehandeling is vooral belangrijk voor verwachte vorst, lichte neerslag of op plaatsen waarvan bekend is dat ze snel bevriezen, zoals bruggen en beschaduwde wegen.

2. Het monitoren van oppervlaktetemperaturen

Omdat ijzel zich vaak vormt wanneer de weg- of oppervlaktetemperatuur lager is dan het vriespunt - zelfs als de luchttemperatuur iets hoger is - is het essentieel om hulpmiddelen te gebruiken die de toestand van het wegdek controleren, zoals:

• Infrarood sensoren voor oppervlaktetemperatuur
• Weersinformatiesystemen (RWIS)
• Weerstations op locatie

Deze bieden realtime gegevens die wegwerkers en facilitair managers helpen om behandelingen op het juiste moment toe te passen.

3. De drainage en het ontwerp van het oppervlak verbeteren

Stilstaand water of aanhoudend vocht verhoogt het risico op ijzel. Preventieve infrastructuurmaatregelen zijn onder andere:

• Juiste helling en nivellering van wegen en trottoirs
• Drainagesystemen om plassen te voorkomen
• Verwarmde bestratingssystemen in gebieden met een hoog risico (bijv. ziekenhuisingangen, voetgangersbruggen)

4. Oppervlakte beschaduwing verminderen

Oppervlakken die overdag weinig of geen zonlicht ontvangen zijn gevoeliger voor ijzel, omdat ze niet genoeg opwarmen om te voorkomen dat ze opnieuw bevriezen. Waar mogelijk:

• Overhangende bomen snoeien
• Vermijd het plaatsen van structuren (zoals geluidsschermen) die de winterzon blokkeren in gebieden met een hoog risico

5. Richt je op bekende hotspots

Bepaalde locaties bevriezen eerder en vaker door microklimaten of structurele omstandigheden. Deze omvatten:

• Bruggen en viaducten
• Onderdoorgangen en tunnels
• Landelijke, schaduwrijke of laaggelegen wegen

Het bijhouden van een kaart met probleemgebieden en het preventief toepassen van behandelingen op deze plekken kan het risico aanzienlijk verkleinen.