Meridionale stroming

Meridionale stroming wordt gekenmerkt door aanzienlijke, dramatische bochten en meanders, in tegenstelling tot het relatief rechte, west-naar-oost pad van zonale stroming.

Meridionale stroming wordt geassocieerd met het krachtig mengen van luchtmassa's. De diepe, golvende troggen (zuidwaartse dips) en ruggen (noordwaartse uitstulpingen) in de straalstroom zorgen ervoor dat koude, polaire lucht diep doordringt in regio's op de middelste breedtegraden en, omgekeerd, dat warme, tropische lucht poolwaarts stroomt. Dit leidt tot onvoorspelbare en vaak extreme weersomstandigheden, zoals grote temperatuurschommelingen, hevige stormen en zware neerslag.

Het weer dat samenhangt met meridionale stromingen is zeer variabel en kan snel veranderen. In de winter bijvoorbeeld kan een sterk meridionaal stromingspatroon een diepe trog met ijskoude arctische lucht naar het zuiden van de Verenigde Staten brengen, wat een koudegolf veroorzaakt. Omgekeerd kan een sterke rug een intense hittegolf naar regio's zoals West-Europa. Omdat weersystemen langzamer bewegen en kunnen intensiveren binnen deze diepe meanders, komen grote stormen, zoals nor'easters of sneeuwstormen, vaker voor en kunnen ze heviger worden onder meridionale stromingen.

De rol van Rossby-golven

Meridionale stroming is direct gerelateerd aan het gedrag van Rossby-golven (ook wel planetaire golven genoemd), grootschalige golven in de atmosfeer.

In perioden van sterke meridionale stroming hebben Rossby-golven grote amplitudes. Dit betekent dat hun meanders uitgesproken en diep zijn, waardoor de belangrijke troggen en ruggen ontstaan die dit stromingspatroon karakteriseren. Dit zorgt voor een uitgebreide menging van warme en koude luchtmassa's, wat leidt tot veranderlijke weersomstandigheden. De grote amplitude van deze golven zorgt er ook voor dat weersystemen langzamer bewegen en vaak kunnen intensiveren.

Omgekeerd hebben Rossby-golven tijdens perioden van zonale stroming een kleine amplitude, wat resulteert in een rechtere, minder golvende straalstroom en stabieler weer.

Wat veroorzaakt meridionale stroming?

Verschillende factoren dragen bij aan de ontwikkeling van meridionale stromingspatronen:

• Verzwakking van de temperatuurgradiënt tussen de polen en de evenaar: Wanneer het temperatuurverschil tussen de polen en de evenaar minder uitgesproken is, heeft de straalstroom de neiging om te verzwakken en onstabieler te worden. Hierdoor kan de straalstroom vertragen en grotere, meer uitgesproken meanders ontwikkelen, wat leidt tot meridionale stroming.
• Blokkerende patronen: Dit zijn hogedruksystemen die bijna stationair worden in de atmosfeer, waardoor ze de normale west-naar-oost stroming van weersystemen effectief "blokkeren". Deze blokken dwingen de straalstroom om een groot, bochtig pad om hen heen te nemen, waardoor een sterk meridionaal patroon ontstaat.
• Geografische kenmerken: Grote bergketens, zoals de Rocky Mountains of de Himalaya, kunnen de zonale stroming verstoren en grotere golven in de straalstroom veroorzaken.
• Atmosferische teleconnecties: Dit zijn grootschalige klimaatpatronen over lange afstand, zoals de El Niño-Southern Oscillation (ENSO) of de Arctische Oscillatie (AO). Verschuivingen in deze teleconnecties kunnen de mondiale circulatiepatronen veranderen en de frequentie en sterkte van meridionale stromingen beïnvloeden.

De overgang tussen zonale en meridionale stroming is een belangrijk onderdeel van weersvoorspellingen, omdat het een verandering in de waarschijnlijkheid van extreme weersomstandigheden aangeeft.